دوستاق

   سئویملی سعید بی متین پورا   

 شاراق، قاپی­لار اؤرتولورلر. سون سس بو قاپی­نین سسی اولاجاق، ایکی اوچ آیاق سسی. صندل یئریندن اوینادی، جوت تپیک، بیر سویوش، ایکی دورتمه. بیز بیلیریک سن نه­لر گؤروب­سن، کیملری­ایله ایلگی­لی­سن.هاردان پول آلیرسان. بیز ایستیریک سن اؤزون یازاسان.  

    یازمالی­سان، سن هر نه­یی یازمالیسان. سئوینجی یازمالیسان، سئوگی­نی یازمالیسان، سئونلری یازمالیسان. دایان آ بالا اؤزومده یازسین. یادداشیین­دا یازسین.  

   نئچه کاغاذ میزین اوستونه توللانیر، بیر خودکاردا اوستونه آتیلیر. سن یازمالیسان. آیدان اولدوزدان، یاردان یولداشدان، نئجه یاشاماغیوی یازمالی­سان. 

   قلم اله آلیندیق­دا، گؤزلریندن گونلره یول آچیر. هاردان باشلامالی­سان. اوشاق­لیق­دا سوروشان­دا نه اولاجاق­سان تکجه بئینینه گلمه­ین سؤز دیل، وطن وورغونو اولماق ایدیر. بلکه وکیل اولماغی دوشونه بیلردی، آنجاق اؤز وکیلیم اولماغی دوشونه بیلمزدی. 

      «قاپی یومروغا دؤشنیب، آچین قاپی­نی، الی سیلاحلی آدام­لار اوزلرینی توتوب­لار، دوواردان ایکی­سی آشاغی­یا آتیلیب، تئز کوچه قاپی­سی­نی ایچریدن آچیرلار. دام دووار مأمورلا دولور، یازیق آرواد یوخو پالتاری اینین­ده، چیراغین کلیدین آختاریر، یوخ یاندیرمامالی­دیر. اؤزونو اؤرتمه­یی دوشونور، آنجاق ارینی قاچیردمالی­دیر. هاردان قاچیردسین، بیلمیر. بو کیشی­ ده کی یوخودان اویانمیر. نئجه یاتیب بو سسه! 

      ائولنن گؤندن بو گونو گؤزلویوردولر آنجاق بئله­سینی یوخ. "نئیله­مک بو دا بیزیم پاییمیز­دیر دونیادان" آرواد اؤز-اؤزونه دوشونوردو. الی سیلاحلی آدام­لار حیه­تی آتلی­ییب، یئتیشمیش­دیلر. آرواد مله­فه­نی اؤزونه بورویوب، بیر بوجاق­دا دیزلرینی قوجاق­لاییب اولاناجاق­لاری گؤزلویوردو. اوره­­یی دؤیونمه­یه باشلامیش ­دیر. بیردن قاپی یئریندن قوپوپ یئره دوشدو. آروادین سسی توتولدو.  قاپی­نین سسینه، اری اویاندی. آرواد نه اولوب دئدیکده، الی سیلاحلی آداملار، سیلاحلارینی سسه ساری چئویردیلر. 

    چیراق­لار یاندی، کیشی آروادینی گؤردوکده قورخدو. اوجا سسینن باغیردی شرفسیز­لر هر نه­یین یولو وار. قونداق­لار کیشی­نین باشینا یئندی، اؤز-گؤز قانا بویاندی، سس یئنه کسیلمه­دی. "اینسان اولان بئلینه خنجر باغلاماز" کیشی دئدی. قونداق­لار چکیلدی قورشونلار آچیلدی. آرواد اوجا سسله اوخشاماغا باشلادی . سسینه یوخودان اویاندی. چیراغی یاندیردیق­دا هئچ کیمی گؤره بیلمه­دی. قان ترین ایچینده­یدی. اری دوستاغا گئدندن بری، بو یوخولار گئجه­لرینین پایی­دیر. قیرمیزی حب­لر ده  بونو دایاندیرا بیلمه­میش­دیر.»  

-         بونلاری دوشوندوک­ده قاپالی گؤزلریندن دونیایا یول آچدی.  

     «آروادی بویلودور. اوجاق­لارینی یاندیرانی گؤزلویورلر . آدینی نه قویدوغونو دوشونورلر. کئچن ایل بو دؤرد بوجاق­لی قاپالی یئره گلمه­دن اؤنجه یولونو گؤزلویوردولر. نئیله­مک؛ آنا دیلینه سئوگی­سی اولانلارین پایلاری بوندان آرتیق اولا بیلمز. گؤره­سن آروادی ایندی نئجه حالدا دیر، ائله بو گونلر اوچ­لشمه­لیدیلر. کئچیجی ائوینه گلندن بری، کئچیجی ائوین قوروقچوسو چوخ گؤزلوردو اوردان چیخماغا اوندان ایذن آلالار، او دا دئیه سالیب چیخیم، سونرا گله دئیه مصلحت گؤرمه­دیم. اؤزو چوخ سئور اؤزونو شیرین سالا آنجاق اونا ایذن وئریلمز. آروادی اونسوز دوغمالی­دیر. بیر هفته اولار اونا گؤروش­ ده وئرمه­ییب­لر. گؤره­سن نئجه اولدو. اؤزونو آروادینین یانین­دا گؤرور. اللریندن توتور " قورخما یانین­دایام". آروادینی عمل اوتاغینا آپاریرلار. نئچه دیقه­دن سونرا چیغیرتی گلیر، گؤزلری دولور. بیر نفر اویالدیر، دور مولاقاتین وار» 

     یازیر: 

 منیم آدیم آذربایجان­دیر، آدیم هیجان­دیر. ایکی دورتمه یئنه باشین­دا اویناییر. بو چئرت  وپئرت­لر نه­دیر. سن چکیبسن، بو رسیم­لر نه­دی. واراقلارا باخیر. آی­اولدوز یاغیر.

تئهرانداکی محرملیک ده تئهرانلیلار

   هر زامان کئچمیشدن الیمیزه گلیب چاتان دبلرین ایلی  گلدیکده اوشاقلیغیمیزدان قالان خاطیره لر، بیزی اولدوغوموز یئرده او گونلری کئچیرتمه‌یه ماراقلاندیریر. ایل بایرامی، عاشورا تاسوعا، چیلله گئجه سی، قوربان بایرامی.. باشقا عزیز گونلر گلدیکده بؤیودویوموز یئرده کئچیرتمه‌ییمیزین، باشقا دادی اولور. هره‌ سینین اؤزونه عایید دادی وار. ائله اونا گؤره ده چوخ زامانلار بو گونلری اؤز یئریمیزده کئچیرتمه ییمیزی اولدوغو قدر الدن قاچیرتمیریق. الدن قاچدیقدا حسرتله گونلری کئچیرتمه لی اولورسان. چالیشیرسان اولدوغو قدر اونا اوخشار بیر دورومدا اولاسان.  

   بو ایل محرملیک ده 4 گون دال با دالا تعطیل اولمادیغینا باخمایاراق، ایشیمیز اولدوغوموز اوچون تئهراندا قالمالی اولدوق. کئچن ایللرده محرملیگین اول‌لرینی تئهراندا اولدوغوموزا گؤره، هانسی یئرلرده  اؤز یئرلریمیزه تای محرملیگین کئچیریله‌جه‌یینی بیلدیگیم اوچون، هارا گئده‌جه‌ییمی یاخشی بیلیردیم.    

  تئهراندا اولوب یاشانان محرم دب‌لرینه بیر آچیق‌لاما وئرمه‌لی‌یم:

تئهراندا ایکی جوره دسته لر وار:   

1- بؤلگه لردن(شهر، کند...) گلنلرین دسته لری(هئیئت لری)؛ بو دسته لرین سایلاری باشقالاریندان چوخدور.  

 2- تئهراندا محله دسته‌لری کی بونلارا قاتیلانلار آز اولورلار. محله هیئت‌لری، محله‌ده اولان‌لارین تئز-تئز یئر ده‌ییشدیک‌لری اوچون یئرینه اوتورمور. تکجه قدیم محله‌لرده یارانان هئیئت‌لر قالیرلار. اونلاردا دا باشقا محله‌لره کؤچن‌لر او گونلر قاییدیرلار. 

   بؤلگه لردن گلنلر، بؤلگه لرینده کئچیریلن محرملیگه تای محرملیگی بوردا کئچیرتمک ایسته ییرلر. ائله اونا گؤره ده اوردا اوخونان نوحه لر، اوخشامالار، رجزلری بوردا یئرینه یئتیریرلر. اولا بیلسین کی تام اؤز یئرلرینه تای کئچیرنمه سینلر، آنجاق یاخینلیق لاری چوخ اولور. تئهراندا هر یئردن چوخ آذربایجانلی‌لارین هیئت لری واردیر. دئمک اولار یوزه دوقسان تورکلره عایید دیرلر، البت باشقا یئرلره عایید ده دسته لر وار آنجاق سایلاری آذربایجانلیلارا گؤره چوخ آزدیلار. 

    تورکلرین ده آراسیندا، اردبیل، ساراب، میانا، شبستر، سراسکند، تیکان تپه، زنجان، اراک، همدان، رزنلیلرین هیئت لری چوخدور.  ائله کی بونلارین هر کندینه عایید بعضن ایکی اوچ مسجید اولور. مسجیدلرین، حوسئینیه لرین یئرلری، او بؤلگه لردن گلنلرین چوخ سایی دا بیر منطقه ده یئرلشدیکلری یئرلریندن آسیلی دیر. آنجاق زامان سوره سینده ائولرینی دَییشیرلر. اوشاق لار آتا- آنالارینین ماراقلارینی منیمسه یه بیلسه لر، هیئت لره گلیرلر، منیمسه مه دیکده هر نه یی دَییشیرلر.  

   باشقا یئرلردن سوره لی آخینلارین اولماسینا گؤره، بؤلگه لره عایید دبلری منیمسه ینلر ده آرادان گئتمیر. بیز تئهران دولانیب نوحه اوخویان دسته لری آختاردیقدا، هر یاریم ساعات بیر دسته ایله اولوب، یوللانیب باشقا بیر محلله ده بیر باشقا دسته یه قوشولوردوق، بو دسته لرده نه آختاریردیق بللی ایدی، آنجاق نییه تئز یئریمیزی دَییشیردیک بلکه دئمک اولمویا.  

   ایکی-اوچ گون محرملیگی تئهراندا دولاندیقدا تئهرانی یاخشی گؤرمک اولوردو. بوتون دسته لرده تورکو اوخونماغینا باخمایاراق، گنج و اوشاقلار بیر-بیرلریله فارسی دانیشیردیلار. ندنی‌نی بیلمک اولموردو! اولوردو کی بیز اونلاری دانیشدیردیقدا بیزی ایله تورکو دانیشسین‌لار، آنجاق بیر-بیرلر ایله فارسی دانیشیردیلار. آدام نظرینه گلیر تئهران بیر ده‌ییرمان داشی نا بنزه ییر، بوغدالار اویودولدوکده هامیسی بیر-بیرینه تای اولور. هر زامان دا اویوتمه یه بوغدا گلیر.   

   آنجاق بیر سیرا دا دسته لر وار ایدی کی محلله لرده بیر بؤیوک علم لری گؤتوروب یوللانیردیلار، او شئی کی یوخ ایدی، نوحه اوخوماغی ایدی. بلکه ده وارایدی من گؤرموردوم. بو دسته لرده اولانلارین سایلاری آز اولوردو، آنجاق هامیسی گنج اولوردولار. قولاق آسدیقلاری نوحه لر ایسه پاپ موسیقی یه بنزر نوحه لر ایدی. ائله بو دسته لرده ده چوخلاری تورک اوشاقلار ایدی. آنجاق تورکلوکلرینی منیمسه‌دن بیر اؤزل‌لیک گؤرونموردو!