بایرام یولو
یادینیزدا اولسا گئچن یازیلاردا دئمیشدیم ایلین آخیر چرشمبهسی نی تئهراندا اولماق مجبوریـیتیندهیدیم، یادینیزدا اولماسا دا کئچن یازیلاردا چرشمبه یازیسینا باخین. دوزو چرشمبه نی سووب-سووشدورماز آذربایجانین گؤبهیینه یوللاندیم. چوخ جان آتدیم گوناورتا چاغی تئهراندان یوللانام، آنجاق دئیه سن او گون هر کس قورتولوب قاچماق ایستهییردی، ماشینلارین بوتون یوللاری باغلانمیش ایدی، یاریم ساعاتلیق یولو 2 ساعات اوزانلادی. ائوه یئتیریب چانتالاری ماشینا یوکلویوب بیر شئی آتیشدیریب یولا چیخمالیدیم. ائوده آروادین دا ییر-ییغیشیغی قورتولمامیشدی. آدام هر نه قدر تلهسهنده داها چوخ یوبانیر. نئچه دؤنهلر بئله اولموشدو. گوناورتا چیخان اوغول، ساعات 4-ده آنجاق یوللاندی. خییاوانا چیخماغیمی گؤدوم دوز ایکی ساعات یاریم تئهراندان کرجین چیخیشینا سوردو، ماشین سورعته دوشمهدن دایانیردی، دایانماق دا نه دئمک، بیر یوللوق دایانسایدی آدام سئوینردی، مجبورییت حالیندا بیر آیاغین تورموزدا بیری کیلاچدا اولمالیدی، ایکی آیاق دان بیری بوشالدیقدا گاز پئدالینا دا اپارا بیلردن، قاباغبنداکی ماشینیندان یاریم مئتیر ده آرا توتدوغوندا ساغ سولدان دا او بیری ماشینلارین بورونلاری سنین یولووا سوخولوردو سن اوردان چیخینجا خئیلک چابالامالیدین. ائله بو سوخولماقلاردان ماشینلار دیمدیکلهشیب قضا تیرافیکلری یارادیردیلار. بیردن ده گؤروردون پولیسین کئفی چکیب بیر طرفی دایاندیریردی. دوزون دئسن آدام لاب بیخیردی. بیخدیغیندان بیلمیردین کیمنن ساواشاسان، یا دا حیرسیوی بیرینه تؤکهسن. آرواد به سنه دئمیشدیم هر نه حاضیر اولسون بیز چیخاق، گؤردون گئجیکدیردین ایندی بو جهنمدن قورتولماق اولمور. سن نه قدر دئیه سن بیلیردین گوناه هئچ کسده دئییلایدی. بئله گونلر هر زامان بئله اولور. بیر قارا گونه دوشموشدوک گل گؤرهسن! آمما یاخچیلیغی بوردایدی ایکی هفتهلیک تئهراندان اوزاقلاشاجایدیم، قارادان، توستودن خبر اولمایاجاقدی، آمما ائله بیل تئهراندا هر کیم وار منه تای دوشونوردو، من ایستهدیـییم زامانلار تئهراندان اوزاقلاشماق ایستهییردیلر. 2 ساعات یاریما تئهرانلا کرج آراسینی کئچمک زامان آپاردی. بیر آیاق تورموز بیر آیاق کیلاچدا اولماق هر نه گوج وارایدی الیمدن آلدی. سئوینجله باشلادیغیم یوروش باشلانمادان یوروجو اولوردو، گؤزلریم یولو گؤرمهیه آچیق قالانمیردی. دولدورولموش سئوینج کیلاج-تورموزلاردا جالانیب، دیبینده بیر شئی قالمامیشدی. تازاشدان دولدورماق نئجه اولا بیلردی، آللاه بیلیردی. سئوینج اولمادان دا سوروجولوک چتین اولوردو. قزوینه یاخینلاشدیقدا کیلاج-تورموزلار آزالمیشدیلار. هر نه گوجایله ایدی یول گئتمک اولوردو. زنجانا یئتیشدیکده راهات نفس چکه بیلمهییمه باخمایاراق گؤزلرین آچیق قالماسینا گوونمک اولموردو. زنجاندا ایکی دوستا باش وورا بیلردیم. هر زامان زنجاندا اولماق منیم اوچون دادلی اولوبدور. بیلمیرم نهیی وار! هر زامان هر یئردن چوخ منه دوغما اولوب، هر نه تانیش گلیر. بئله بیر دوغمالاشمیش یئرده تانیش تاپماق دا آساند اولار. ایستیرسیز دنهیین!
بیر بالاجا دیلاوجو بویورون قالیندا منی زنجاندا ساخلاشدیرا بیلردی. ائله ده اولدو. گؤزلریمین آجیسین دا آلا بیلردیم. قارانلیقدا سؤروجو لوک ائلهمکدن ده قورتولا بیلردیم. هر نه یه بئله، یاخشی اولوردو. تانری محلهسینین یاشایانلارینین ساوچیسی نین ایـیینی آلماق، قوخوسونو دادماق اله دوشمز آنلار یارادیردی.یئرده اوزانماغیمی گؤردوم، گؤز آچدیقدا دان سؤکولمکدیدی، تام یولا چیخمالی زامان، گون چیخماغی آیدین گؤرمک اولوردو. سحرین یئلی ماشینا مینمهدن یامان یاپیشیردی. بویوک یول داغلارین اورمانلیغینین آراسیندا کئچیر. اولا بیلردی بو یول چکیلمهسهیدی عومور بویو داغلارین اورمانلیغین گؤرمیـیهیدیم. آنجاق بو یول چکیلدی منله بیرلیکده بو یولدان کئچنلرین هامیسی گؤردولر.یوللار داغلاریلا قالخیب یئنسه ده بوتون شهرلری قیراخدا قویور. تکجه تابلولاردا یازیلمیش آدلاردان بیلیرسن هانسی شهرین اوروشوندهییک. ائله بیل تازا یول بوتون یول قیراغی شهرلدن کوسوب، بلکه ده کوسدورولوب. هر شهردن آزی 30 کیلومئتیر آراسی وار. چایلار دا بئله بیر ایش گؤرمورلر کی بو یول گؤروب. چایلار هئچ زامان اؤزلرینی آوادانلیقلاردان اسیرگهمیـییبلر.
اوروشلریندن کئچن یئرلر ماهنیشان، مییانا، چاراویماق، سراسکند، اوجان دیلار. بارماق سایی دا کند یول قیراغیندا گؤرمک اولور. بو کندلره یاخشی اولا بیلردی، آنجاق ائولرین چوخو بوشالدیریلیب. اولا بیلسین بوشالتمیشلارا خبر چاتسین، کندیزه بویوک یول چکیبلر قاییدین. بلکه قاییتسینلار. بلکه ده قاییتمادیلار. آخی اولا بیلسین چوخلاری شهرلیلهشیب، سوی آدلارین دَییشیب، دریلرین قارالدیب، شاسیلارین بوزوب، یئریشلرین والایلادیب، دیللرین ده کسدیریبلر. دئییرم بیر بئله دوشونمک منه قالمیـییب، یولومو گئده بیلسم بویوک ایش گؤرموشم. بویوک یولون دیمدییی شیبلی یه یئتیشمهمیش بیردن اییلیر. دوشورسن کوهنه یولا. کؤهنه یولو دا گئنلدیبلر، گئنلدیک ده ماشینلار داها دایانمیرلار. قورگؤلو ده یولدا گؤرمک اولور، من هر زامان قورو گؤلو دولو گؤرموشم نییه دئییرلر قوری گؤل بیلمیرم. آللاه هئچ گؤلو قوروتماسین. شیبلینی آشدیقدا اوزو آشاغی تبریزه یوللانیرسان ائله سورعت آلیرسان کی دایانیلماز. پولیسین قورخوسو اولماسا ائله سوروب ساعات قاباغیندا دایانارسان. ساعات قاباغیندا بوتون ساعاتلار دایانیبلار. تبریزه گیرمهمیشدن اهر، کلیبره بیر یول آیریلیر گئدیر. قالالارین سرگیسینه او یولون سونوندا یئتشمک اولار. آیریجی سووشدوروب دوز گلدیکده قونقا باشینا چاتماق اولار. تبریزه 3 یولو ایله گیرمک اولور؛ یوخاری کمربندی، آشاغی کمربندی، شهر ایچی. هر یولو گئتدیکده بیر گؤزللیکلری گؤره بیلرسن. یولون سونو تبریز اولورسا یوللارین بیریندن گیریب تبریزین درینلیـیینده باتارسان. اورمویا گئتدیکده شاه گؤلونو گؤزلرینده گؤللندیررکن، وادی رحمته یئتیریب سهندین اتهیینده یاتانلاری خاطیرلاییب، بورولوب گئدرسن. خویا مرنده گئتدیکده یوخاری کمربندی ایله قیرمیزی داغلارین قوینونا گیریب بیر قوجاق قیرمیزی تورپاق بایراملیق آپارا بیلرسن. آنجاق شهر ایچیندن ده سوزوب چای قیراغیندان آخا-آخا بورولوب گئده بیلرسن. سامان مئیدانیندان نئچه یوزایللیک سوورولموش سامنلارداندا ساری دون بزهنیب امره قیزا گیریب شهریاردان سهندیهنین اوخوماغین ایستییه بیلرسن. سیزا-سیزا آجی چایا چاتارسان. اورتا یولو سئچیب، تبریزین اورتاسیندان، کئچیب، یئکه توکانلاردان آذربایجان مئیدانینا ساری یوللانیب، هاوا آلانین اؤنوندن آخیب یاما دوغرو یوللاندق. تبریزده دایانماق ایستهسم ده دایانا بیلمهدیم، دئدیم کئچه-کئچه بوتون تورپاقدا یاتانلارین یادلارینی یادلادیم. تبریزه بورجوم قالدی بیرده گلیب دولانمالیایدیم، ایندیلیک یوللاندیم تبریزدن. سوفیانا یئتیشدیکده آذربایجان گونشینده یازیلمیش یازینی خاطیرلیرام، سوفیانی لاتین جه یازدیقدا هر تابلودا بیر جور یازیبلار. یامین چمی سوفیانا دک چکیلیب، یاما گئتدیکجه دومان چوخالیر، هاوانی سویوغو دا آرتیر.
ائله بیل یئر گؤی قاش-قاباق ساللییبلار بیربیرینه. مرندین قیراغیندان سووشاراق "کوشکسارای" بیزی قوناق چاغیریر. یاواش-یاواش یورقونلوق آرتیر، یولدا ماشینلارین سایی دا آرتیب یول دارالیر. قاباقدان گلن ماشینلار دا سنه ایشیق وئریرلر. خوی مرند آراسی دوزلیک بیر یئردی یاریسی اکین یئری، یاریسی کؤده یئر. قاپیلیغا یئتیردیکده تکجه بو کندی ایله دوهلرین گؤرمک اولور. گؤز ایشله دیکجه کؤده یئر اوزاقلاردا داغلار، هر دن ده بیر ایکی آغاج، قمیشلیک ده گؤرمک اولور. ائله بیل آغاجلار کیچیلیبلر. بلکه ده کیچیلدیریلیبلر. هاوانین سویوغو داها دا آرتیر. ائواوغلو گدیینه یئتیشیریک بوردا یولا ایکی یولا آیریلیر؛ دوز یول ماکی، قره زییادینا بورولان یول خویا. خویا زویوشورم، یامین چمی خویا جان بیزی ایله سورونوب گلیب. خویا یئتیشدیکده گونو گؤره بیلسک اورتایا یاخینلاشمالیدی. دئیهسن گلدیک چاتدیق. گؤرک نه اولور.
بایرام
بایرام گلیر چاتیر، هر ایل ده تیکرارلانیر. آذربایجانلان باشلانالاراق، دونیانین چوخ یئرلرینده بایرام یایقین دیر. هر یئرین یئرلی آداملارینا اویغون بایرام دبلرینی گؤرمک اولور. بیر سیرا یئرلرده بو دبلر آغیر اولور، باشقالاریندا بیر آز یوموشاق. اینسانلار بیر آز اؤزلرین آیدین فیکیر حیس ائتدیکده بو دبلر کئچمیشینکیدیلر دئیرهک اؤزلرینی مودرن گؤرستمک اوچون، بوتون بایراما عایید دبلری اؤزلرینده سیلدیرمهیه چالیشیرلار. بایرام دبلرینی وورغولادیقدا تکجه او دبلری یورورلار، چوخ بویوک آتدیم آتدیقدا بیر یازی یازیرلار، بیر رسیم چکیرلر اینانا بیلمدیکلری بیر اولایی نه جور یوروب، ناخیشلییرلار آللاه بیلیر. البت یازی یازیب ناخیش چکن لر چوخ دا یاخشی ایش گؤرولر، آنجاق بو دیرلری اؤزلری یاشایا بیلسهلر یازیلاری، ناخیشلاری آرتیقراق جانا یاتار.
وورغولامالییام، بیر دب یاشاماسا، زامان سورهسینده آرادان پوزولوب، تکجه خاطیرهسی قالار، سونرا بیرلری ده تاپیلیب اونلاری یئنیدن قورماق ایستهیهنده بو ایستهمک یاراماز، یارادیقدا انهشوش یارار، هر نه ترسه یئرینه اوتوروب، یئنیدن قوران چالیشار بئنینده اولانی دب یئرینه، میللته وئرسین. گؤرهک وئردییی نه چیخیار؟ یئرین آلار، خالقا ایشلر، خالق ایشلهدر؟ نئچه ایل یاشار؟!
البت یاراییب، یارامادیغینی من قرار وئره بیلمرم، آنجاق یاشادیغیمیز ایللرین تجروبهسی بونون ترسینی گؤستریر، دئمک اولار یاشایان هر بیر اثر خالقین یارارلاندیغی اولایلارین آخینیندا اولسا او یئرینه اوتورار.
هاچاندان یارانماغی بیلینمهینله نئچه مین ایللردن قالان دبلرین و کیمین یاراتدیغی بللی اولمایان دبلری آچیقلاماق بو آسانلیقلا اولماز. میللتلرین اوزون زامانلاردا اولوشدوتدوقلاری دبلر، زامان سورهسینده تاپدالانیب، یونتولوب چوخلو دونلار دییشیب، آشامالاری آشدیریب بیزه گلیب چاتیب. بو دبلرده دین، افسانه، اوسطوره، عئلم، خورافه و .... یاشاییر. دبلرین هانسی یئری هانسی دونو گئیدیـیینی بیلمک داها چتین دیر. بیر سیرا دبلرین ده ندنین بیلمهدیـییمیزده اونو سیلیب قیراغا قویماق بویوک یانلیشلیق دیر. لئوی ایشتیراوسین گونئی آمریکانین یئرلی خالقلارینین آراسیندا آپاردیغی آراشدیرمالاردا، کئچمیشدن قالان یاشام طرزلرینده اوسطورهای دوشونجه یاشادیغینی وورغولویور. بوگون بوردا اولان بیلگیلر اونو چؤزه بیلمهدیکلری اوچون اونلاری گئری قالمیش دوشونجه آدلاندیریرلار. بئله آدلاندیرماغین تکجه ندنی بیر یؤنلو باخیشلار دیر.
بایرامدان اوزاق دوشمویهلیم، یئر دولانیر، گونه یاخینلاشیب، یئر قیزیر لوتلنیر، هر نه وار ایچینده ائشیگه توکوب، بیر شئی قالمادیقدا سوزالیر، سارالیر گوندن اوزاقلاشیر، لوتلهشدیگینه گؤره آغ دون گئییر، یئر دونور، بیر داها گونه یاخینلاشماق ایستهدیکده بایرام اولور. دئمک تام دوغایا(طبیعته) باغلی بیر اولای دیر. قیش بوتون قیشلیغیلا باشا چاتدیقدا یئرین جانلانماسینین خبری، بایراما بیر آی قالمیشدان یئر گؤیو بورویور. بو اولایی قوتلاماق، بئله بیر دورومو یاشایان یئرلرده یاشانار، یاشامادیقدا دوشونوب یاشادا بیلمز.
اودون دیرینی سویوقدا یاشایان اینسانلار بیلر. کئچمیش زامانلار اوجاقلارینین سؤندویونده یئنیدن اودو یاندیرماق چتین اولار، بو چتینلیک قیشدا ایکی قات آرتار، بلکه ده اونلارین حایاتلارینین سونونا آپاراردی. ائله اونا گؤره ده اوجاق قوتسال بیر آنلام تاپیر.
زومارین سونا چاتدیغیلا باغلی، قیشین قارقیشیندان قورتولوب بیر ایل داها یاشاماق ایمکانی تاپان اینسانلار تکجه بایرام آدینی بئله بیر اولایا وئره بیلرلر.
بایرامی دوشوندوکده هر نه یئنیدن دوغولور، یئنیدن باشلانیر. هر نهیی یئنیدن باشلاماغا نئینهمهلیـییک، بو سئوینجی بوتون اینسانلارلا پایلاشمالیـییق، قاریلا قیش آرامیزا آرا سالدیغی اینسانلاری ایزلیییب تاپمالیییق. دیری قالدیقلارینا سئوینیب، اؤلنلری خاطیرلاییب، حایاتی اولدوغو کیمی یاشامالیییق. بایرام اؤزو هر نهیی چاتدیریر. هر بیر باشقا اولایین عزیزلهمهسینین باشقا آدی اولمالیدی. قویروق دوغور، سونای اولور، هالای وورلور هالای پوزان اویانیر، گونوز دارالیر، گئجه اوزانیب، چیللهسینه چاتیر. کوسالار یولا دوشور، کیچیک چیلله گلیر، بایرام یئلی اسیر(وعده یئلی)، سون چرشنبهلر سووشدورولور، آخیر چرشنبه کئچیر بایرام گلیر، ایل دؤنور. بایرام سوفرالاری آچیلیر. برکتلردن یئددیسی سوفرالارا قویولور. هر کس تاپا بیلدیگی قدر برکتلره عایید سوفرالاری بزَییر.
برکتلرین یئددیسی بونلاردان عیبارت اولور:
1- تورپاق برکتی: قووورقا، بوغدا، تورپاق
2- سو برکتی: بالیق، سو
3- آغاج برکتی: آلما، ایده، گیردکان...
4- معنوی گؤی برکتی: قوران
5- آل-وئر برکتی: پول، سیککه
6- حئیوان برکتی: یومورتا
7- گؤیرمهیین برکتی: گؤی بئجرتمک
ایسلام گلمهمیشدن اؤنجه بایرام تکجه ائله بایراما دئییلیردی. آنجاق ایسلام گلدیکدن سونرا داها ایکی اولایا بایرام آدی وئریلیر: قوربان بایرامی، فیطیر بایرامی. بو ایکی بایرامدا دا یئنیلمک اولور. معنوی یئنیلنمک. ایچریدن پیسلیکلری آریتلاماق بایرامی. بایرام تک دئییلدیگینده بیلینیر ایل بایرامی دیر، قوربان بایرامیلا فیطیر بایرامی. قوم قدیر ده سئییدلرین بایرامی آدلانیر. کئچمیشدن قالان دبلر دین گلدیکده آرادان گئتمیییب تزه دون گئییر. دینیله اویغونلاشیر.
سونوندا آرتیرمالییام برکتلردن یئددیسی ناصر منظورینین دیلماجدا چاپ اولدوغو آیین دوشونجه مطلبیندن آلینیب.
بایرامیز موبارک اولسون.
یومورتالاری قیرمیزی بویایین، قیرمیزی بالیقدا یاددان چیخماسین، قوورقانی دا تؤو وئرین، ایده، قیرمیزی آلما، گؤیرتمیش گؤیون قیرمیزی قورشاغی دا یاددان چیخماسین. الیزه خینا دا قویون قیرمیزیسی بویانمیش یومورتایا چالیر.
" بیزیم بایراملیغیمیز یادینیزدان چیخماسین" بو گونلر هر یئرده لاپ چوخ ایشلنیلن سؤزلردن دیر. بایرام قاباغی هر یئره گیریسن ائله بو سؤزو ائشیدیرسن. هر دن قاپیلار دا دویولوب بایراملیق ایسته نیلیر. بیزیم اوچون آزی اون دفه فرقلی یئرلرده بایراملیق وئرمه قولاغیمیزا ایشلییر. یاواش یاواش آدام ماراق لانیر هر کیمی گؤرور بایراملیق وئرسین. لاپ دوزون سوروشسان ائله ایندی بایرام اولمامیش دان بایراملیق ایسته سلر، یوخ ائشیتمزلر. یئنی ایله کئچدیـییمیزده بایراملیق وئره بیله جه یم یا یوخ بیلمیرم.
بایراملیق وئرمه هاواسی یامان باشیمدا فیرلانیر، قاباغیما هر کیم چیخیر بایراملیغی وورغولویور. دئییرم آمما نه یاخشی دویغو دیر بایراملیق وئرمک، باشقا یاشاماقدی دئمک. کاش آدامین الی آچیق اولاردی اؤلکه ده کیم وار بایراملیق وئرردی. اؤز-اؤزومه دوشونورم آذربایجانلی لارا بیر بایراملیق وئرم نه یی وئره بیلرم، سونرا دوشونورم " آی بالا من دولت باشچیسی دئییلم کی هامییا بایراملیق وئرم. آمما اولسایدیم نئجه؟! بیرینجی بایراملیغیم نه اولا بیلردی!
واللاه نه وئره بیلرسن بیر بئله آدامی سئویندیره بیله سن. دامازلیقدان بیر دامجی دامیلسا، هر کس سئوینر، بیر قورتوم اؤیرتیم، انا دیلینده.
سیز نه دوشونورسوز. بیر باخین گؤرک کیم وئره بیله جک بئله بایراملیق سیزه.
آی بالا بیر بئله بایراملیق من وئردیم. منیم بایراملیغیم دا یاددان چیخماسین.
گؤروم دا سیزی
ایلی آددیملییا-آددیملییا سونا چاتدیریریق.
بایرام آیینین ایچینده ییک. دؤرد چرشمبه نین ایکی سین آتلییب اوچونجوسونه یاخینلاشیریق. بایرام یئلی ایسه هردن اسیر. بو ایل قیش دئدییین بیر شئی گؤرمه دیک. چیلله لردن خبر اولمادی. سویوقدان دا .
قیشیمیز بئله اولدوق دا یاییمیز نئجه اولاجاق، آلاه بیلر. بو ایلین ده سون چرشمبه سینی تئهراندا قالماق مجبورییتینده اولاجاغام. نئچه ایللردی داها شال ساللییانمیرام. شال ساللییاجاغیم بوتون باجالار منی گؤزلویورلر. قورخورام گؤزلویوب گؤزلرینه آغ گله. بیر ایل، ایکی ایل، دورد ایل، توت گئت ایللر بویو گؤزله مه لیدیرلر. گوناه او باجالارین اؤزلرینده یدیلر. سئویتدیرنلرینی کوسدورمه مه لیدیرلر. بو کوسمک ائله کوسمک دی کی باریشماق ایسته ینده ده باریش اولمور.
اؤزومله دئییرم باریشیم! بورالاردا چوخ قارچیچه یی آختاردیم تاپا بیلمه دیم. نوروز گولونو ده تاپانمادیم. اوت یاندیراجاغیم یئری ده.
برکتلردن یئددیسنی نئینیرم، بایرام سوفراسی آچاجاغام کی توپلویوب اورا قویام!
آمما روز یومورتا بویویاجاغام، کند یومورتاسینی هاردان تاپیم! روزو بویویاجاغام اؤزو ده قیرمیزی. بیلیرسیز! قیرمیزی موبارک اولار موبارک.
دئمه دیز یومورتالاری نئنی سن؟ اؤزوم دئییرم آیریسیندان ائشیتمییه سیز. گلیب ترسه خبر وئررلر. بویانمیش یومورتالاری اؤزومدن گؤتوره جه یم یولدا بوتون دادیب دوشوب دویوشه جه یم.
بوتون یومورتالار یئنیلمه لیدیرلر. کوسدورولموش قاییدیر.
بالیغی دا ساخلییاجاغم کوسولسم یولدان کئچن چایلاردان توتام.
کیم نه بیلیر بو کوسمک نه قدر سوره جک. سیز دئیین.
بیلیرسیز بختیم ده یوخدور تونقاللاردان آتلانام. جورابیمی دا توخویوبلار.
یوخ توخومویوبلار. بوردا یون یوماق تاپیلمیر. تاپیلسادا اییریب، توخویان تاپیلمیر.
دونیالیق آنا دیلی گونو قوتلو اولسون.